5-elementen-voedingsleer voor een lichaam in balans: zo werkt het

Met 5-elementen-koken bereid je harmonieuze voeding met een thermische werking die je lichaam echte levensenergie (“Qi”) geeft. Je gebruikt de 5 smaken (‘elementen’), om de 5 belangrijkste orgaangroepen te ondersteunen en je lichaam in balans te brengen. Voeding die volgens de 5-elementenleer bereid wordt, is ook beter verteerbaar, waardoor je lichaam de voedingsstoffen beter kan opnemen.

Vuur, aarde, metaal, water en hout

De Chinese voedingsleer deelt alle voedingsmiddelen op in 5 categorieën of elementen, die overeenstemmen met een bepaalde smaak, een seizoen en bepaalde organen. Bovendien heeft elk voedingsmiddel thermische eigenschappen. Veel kruiden hebben een verwarmend effect (bv. gember, kurkuma, chili, kaneel) terwijl veel fruitsoorten verkoelend zijn (bv. appel, peer, banaan, mango, watermeloen). Om te weten welk ingrediënt welke eigenschappen heeft, kan je mijn voedingsmiddelentabel raadplegen.

Element	VUUR	AARDE	METAAL	WATER	HOUT
Smaak	bitter	zoet	scherp	zout	zuur
Yin-orgaan	hart	milt	longen	nieren	lever
Yang-orgaan	dunne darm	maag	dikke darm	blaas	galblaas
Seizoen	zomer	nazomer	herfst	winter	lente
Emotie	vreugde	bezorgdheid	verdriet	angst	woede

Wanneer je lichaam niet in balans is, heeft dat een effect op je gezondheid. Als je weet welk orgaan je moet ondersteunen, kan je eenvoudig je voeding aanpassen via de vijf-elementen-voedingsleer. Voeding is een van de pijlers in de Traditionele Chinese geneeskunde. Daarnaast kunnen ook acupunctuur of acupressuur, Chinese kruiden en beweging helpen om balans te vinden en te behouden.

Laat je adviseren door een acupuncturist of TCM-therapeut. Als je liever zelf aan de slag gaat, is het boek “Blijvend meer energie volgens de vijf elementen” een aanrader. Je vindt er checklists, opdrachten en heel wat praktische tips:

Het boek “Voeding volgens de vijf elementen” is ook een goede tip. Barbara Temelie bespreekt er uitgebreid de verschillende organen in: hoe je merkt dat ze uit balans zijn en wat je eraan kan doen. Het boek bevat ook een handige voedingsmiddelenposter waarop alle ingrediënten gesorteerd zijn per element en thermisch effect.

Zorg voor evenwicht op je bord.

Je hoeft niet alle 5 elementen te gebruiken in elk gerecht, maar gebruik minstens 3 elementen. Dat kan je doen door kruiden toe te voegen of meerdere groenten te combineren. Een evenwichtig gerecht is kleurrijk. Witte groenten zijn meestal verkoelend. Gebruik bijvoorbeeld tomaat (hout, koud) met courgette (aarde, koel), wortel (aarde, neutraal) en ui (metaal, warm). Je hoeft niet van elk element precies evenveel te gebruiken. Het ideale element om als basis te gebruiken, is aarde. Aarde voedt ‘het midden’ (maag en milt), is zoet en harmonieus, en maakt op die manier alle organen blij. Weet ook dat kinderen vooral behoefte hebben aan voeding van het element aarde (zoet). Dat verklaart waarom ze zo dol zijn op snoep. Maar je geeft ze uiteraard beter wortel, pompoen, zoete aardappel enz.

Volg de seizoenen

Je lichaam heeft andere behoeften wanneer de seizoenen wisselen. En die behoeften komen voor een groot stuk overeen met wat de aarde op dat moment produceert. Gebruik dus zo veel mogelijk lokale seizoensgroenten en seizoensfruit. In de herfst heeft je lichaam behoefte aan zoetigheid: pompoen, wortel, gierst, appelmoes met kaneel. In de winter heb je vooral warmte nodig. Kies dus voor stoofpotjes en ovenschotels met verwarmende kruiden (anijs, kruidnagel, curry, venkel, kaneel, gember, kurkuma). Lente is het ideale seizoen om je lever en galblaas te versterken met voeding van het element ‘hout’ (kip, spelt, spruitjes, een vleugje citroensap). En tijdens een warme zomer verlangt je lichaam naar verkoelende slaatjes en fruit.

Kook in de volgorde van de elementen

Als je de ingrediënten in de volgorde van de cyclus van de elementen toevoegt, heeft het een nog veel hogere energetische waarde. Het maakt niet uit met welk element je begint, maar de volgorde is: vuur – aarde – metaal – water – hout enzovoort. Je mag geen element overslaan, maar je kan wel meerdere ingrediënten van hetzelfde element toevoegen na elkaar. Tussen twee ingrediënten moet je even wachten en roeren zodat de smaken in elkaar kunnen opgaan. Het element dat je als laatste toevoegt, bepaalt welke organen het meest energie zullen krijgen.

Voorbeeld: Doe olie in de pan (aarde), voeg fijngesnipperde ui toe (metaal), blus met wat koud water (water), voeg kippenbouten toe (hout), doe er tijm bij (vuur). Je hebt de cyclus eenmaal doorlopen. Je kan er een tweede cyclus aan toevoegen om de energetische werking te versterken: voeg venkelzaad (aarde), witte peper en geraspte gember (metaal), zout (water), citroensap (hout) en rozemarijn (vuur) toe. 5-elementen-koken betekent dat je tussen elk ingrediënt even moet wachten en roeren, maar met kippenbouten is dat niet zo praktisch. Wrijf met een vork om de kruiden te verdelen en te vermengen. Wanneer de bouten bijna gaar zijn, eindig je met een vleugje honing (aarde) zodat maag en milt extra ondersteund worden. Ik heb er zoete aardappel en broccoli bij geserveerd. Gewoon gekookt in zout water, niets speciaals mee gedaan.

Vermijd de magnetron

Doordat de magnetron de moleculaire structuur van je voeding verandert, gaat er heel wat energie verloren. Het heeft iets te maken met Qi en de harmonieuze trilling van moleculen, maar de kernboodschap is: als je volgens de 5 elementen kookt, maak je je gerecht energierijker. Als je het vervolgens opnieuw opwarmt in de magnetron, is het effect tenietgedaan. Gebruik dus de kookplaat.

Er zijn nog andere processen die de moleculaire structuur veranderen. Industriële kant-en-klaarmaaltijden zijn zodanig bewerkt dat er helemaal geen Qi meer in zit. Verse groenten worden soms ook bestraald (ionisatie) om de houdbaarheid te verlengen. Maar zelfs diepvriezen verandert de moleculaire structuur van je voeding. Verse biologische voeding is dus de beste basis om een energierijk gerecht te maken.

Heeft het dan geen zin om volgens de 5 elementen te koken met ingrediënten die uit de diepvries komen of bestraald zijn? Toch wel. Doordat je verschillende smaken gebruikt, worden de verschillende organen gevoed. Je houdt rekening met de verkoelende en verwarmende eigenschappen van je ingrediënten om je lichaam te verkoelen of verwarmen. Dat zorgt sowieso voor een meerwaarde ten opzichte van een traditionele bereidingswijze.

Recepten volgens de vijf elementen

Op deze blog vind je heel wat recepten die samengesteld zijn volgens de Chinese vijf-elementenleer. Er zijn krachtige soepen (prei-rammenassoep, erwtensoep, kippensoep, …), maar ook hoofdgerechten (gehaktschotel, quorn, wortelpuree, …) en zelfs glutenvrije en melkvrije bechamelsaus. Via deze link vind je het volledige overzicht.